Διαπορθμεύων Λόγος

Λόγος και Φαντασία

Παιδικό τμήμα δημιουργικής έκφρασης
Νέος Πύργος, 2017-2018

Σχεδιασμός-Υλοποίηση έργου: Αθηνιώτη Αικατερίνη
Επιστημονικός υπεύθυνος-Σύμβουλος παιδαγωγικών θεμάτων: Παπαδάκης Δημήτριος M. Ed.
Υπό την αιγίδα του Πολιτιστικού Συλλόγου Ν. Πύργου «Αναγέννηση»

Λίγα λόγια για τους συγγραφείς

Αθηνιώτη Αικατερίνη
Συγγραφέας και εικαστικός. Πτυχιούχος Ανώτατου Τεχνολογικού Ιδρύματος με εμπειρία στο
βιομηχανικό και στον εκπαιδευτικό τομέα. Έχει εκδώσει την ποιητική συλλογή «Ταξίδι + Φῶς»
(εκδόσεις Κοντύλι, 2012). Κείμενά της δημοσιεύονται σε επιλεγμένα περιοδικά (Πειραϊκή
Εκκλησία, Κελαινώ, Ἐπίγνωση κ.α.), καθώς και στο διαδίκτυο (http://blogs.antifono.gr/,
https://lightvoicer.blogspot.com, http://www.diavlosnews.gr/). Από το 2014 συντονίζει το
Εργαστήριο Δημιουργικής Γραφής «Διαπορθμεύων Λόγος». Υπήρξε ιδρυτικό στέλεχος του
Παιδικού Θεατρικού του 1ου Δημοτικού Ιστιαίας, με το οποίο ανέβασε τρία παιδικά θεατρικά έργα
(δύο του Ε. Τριβιζά και ένα της Ξ. Καλογεροπούλου). Επίσης, υπήρξε ιδρυτικό και ενεργό μέλος του
πολιτιστικού Συλλόγου Φωτόδεντρο της Ιστιαίας, με ουσιαστική και δημιουργική αγωνία για το
πολιτιστικό επίπεδο της περιοχής.
Παπαδάκης Δημήτριος M.Ed.
Εκπαιδευτικός πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, με μεταπτυχιακό στην παιδαγωγική αξιοποίηση των
νέων τεχνολογιών. Τα τελευταία χρόνια εργάζεται σε ιδιωτικά εκπαιδευτήρια, ενώ παράλληλα
παρουσιάζει πλούσιο ερευνητικό έργο με συμμετοχές σε συνέδρια και με δημοσιεύσεις σε
επιστημονικά περιοδικά. Την ακαδημαϊκή χρονιά 2017-2018 συμμετείχε στην ομάδα έργου του
ευρωπαϊκού ερευνητικού προγράμματος Erasmus+ Early Childhood Education - building sustainable
motivation and value paradigm for life MOV–UP. Στα ενδιαφέροντα του συγκαταλέγονται η ποίηση,
η λογοτεχνία και η ζωγραφική, έχοντας πραγματοποιήσει δημοσιεύσεις σε περιοδικά τέχνης και
λόγου.
"Διαπορθμεύων Λόγος"
To Εργαστήρι Δημιουργικής Γραφής «Διαπορθμεύων Λόγος» λειτουργεί στον Δήμο Ιστιαίας-
Αιδηψού για τέσσερα συνεχόμενα έτη και αποτελεί μια συλλογική προσπάθεια αναστοχασμού
μέσω της γλώσσας του ελληνικού πολιτισμού. Προς την κατεύθυνση αυτή έχει συντάξει τα εξής
έργα: «Βόρεια Εύβοια: Στα διάσελα των μύθων της» (2014-15), «Ο ελληνικός τρόπος από την
ποίηση της Μεγάλης Εβδομάδας» ( 2015-16), «Η δυναμική της Ελληνικής γλώσσας» (2016-17) και
«Αναγνώσεως άθλος» (2017-18).

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το παιδικό τμήμα «Λόγος και Φαντασία», με την αρωγή και πολύτιμη συνδρομή του Πολιτιστικού
Συλλόγου Ν.Πύργου «Αναγέννηση», αποτελεί μια πρώτη προσπάθεια ανοίγματος του
Εργαστηρίου Δημιουργικής Γραφής «Διαπορθμεύων Λόγος», το οποίο λειτουργεί στην Ιστιαία εδώ
και τέσσερα χρόνια. Στόχος του παιδικού τμήματος είναι να λειτουργήσει η γλώσσα ως δυναμικό
μέσο αγωγής, συμβάλλοντας στη διάπλαση του χαρακτήρα με τη διαμόρφωση μιας πλούσιας
σκέψης και ικανότητας έκφρασης, καθώς και εξοικείωσης με τις σημασίες της ελληνικής γλώσσας
τόσο μέσα από τις ετυμολογικές ρίζες των λέξεων, όσο και μέσω πρότυπων κειμένων στα οποία
διαφαίνεται ο αποθησαυρισμένος ανά τους αιώνες τόπος και τρόπος του ελληνικού πολιτισμού.
Παραδίδοντας την ελληνική γλώσσα στους απογόνους μας δεν παραδίδουμε λέξεις αλλά ποιότητες
της πραγματικότητας, πνευματικό και πολιτισμικό εύρος συνειδητότητας. Το επικοινωνιακό
μοντέλο της γλώσσας δεν επαρκεί για να διασώσουμε και να σώσουμε την οντολογική μας
ποιότητα. Πριν από τον «υλικό τρόπο της γραφής» υπάρχει ο πνευματικός τόπος της γλώσσας.
Αποτελεί εγκληματική αμέλεια το ότι δεν τον κληροδοτήσαμε στους απογόνους μας.
Ας συλλογιστούμε πόσο διαφορετική σχέση αποκτά ένα παιδί με τη γλώσσα, όταν μαθαίνει, για
παράδειγμα, όχι απλώς τη λέξη φως- για την οποία, αν αφαιρέσουμε τη σχεσιοδυναμική του
τρόπου μας, θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει την αντίστοιχη λέξη οποιασδήποτε άλλης γλώσσας-
, αλλά ότι από αυτή τη λέξη στα ελληνικά προέρχεται το λέγω (φημί), η φωνή, η φήμη, η φανέρωση,
η φαντασία και φυσικά ο φωτισμός. Πόσο θα διευρύνονταν η αντίληψή του, αν του δείχναμε εξ
αρχής, ότι με τη φωνή του και τα λόγια του δεν μιλά απλώς, αλλά φωτίζει, φανερώνει, φαντάζεται
την κεκρυμμένη δόξα (φήμη) του κόσμου. Με τον τρόπο αυτό, δεν παραδίδουμε απλώς τη λέξη,
αλλά φωταγωγούμε τη συνειδητότητα του νέου ανθρώπου που αρχίζει να ξεκλειδώνει
γλωσσολογικά μέσα του ποιότητες. Αυτή η διαφορετική διδακτική διαδικασία της γλώσσας,
αποτελεί τότε όχι διδασκαλία αλλά διδαχή της γλώσσας. Παύουν τότε τα «ελληνικά της πίκρας»
(Ελύτης) και μια διέξοδος διαφαίνεται από τη χρήση στη χάρη. Σε τελική ανάλυση η γλώσσα είναι
ήθος.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Το γενικό πλαίσιο διδασκαλίας που χρησιμοποιήθηκε για τους σκοπούς του παιδικού τμήματος
είχε την παρακάτω δομή:
• Στοχασμός
• Διδαχή μέσω μύθου ή ιστορίας
• Βιωματικές δράσεις (συγγραφή, ζωγραφική, χορογραφία, θεατρικό παιχνίδι, περίπατος,
παιχνίδι για τα μικρότερα ηλικιακά παιδία).
• Αναστοχασμός
Το παραπάνω μοντέλο διδασκαλίας είναι βασισμένο στις αρχές της βιωματικής και ενεργητικής
μάθησης, όπως εκφράστηκαν από κορυφαίους ψυχολόγους του παρελθόντος (Bruner, 1966;
Gagne, 1970; Piaget, 1973; Vygotsky, 1980). Σύμφωνα με αυτούς η ενεργητική, βιωματική και
συνεργατική συμμετοχή του μαθητή διαδραματίζει καθαριστικό ρόλο στην μάθηση. Νεότεροι
ερευνητές αναδεικνύουν την αποτελεσματικότητα αυτών των προσεγγίσεων της μάθησης
εξελίσσοντας τις (Fosnot, 2013; Monk & Silman, 2014; Selley, 2013).
Τα τελευταία χρόνια, σχετικά με τη διδασκαλία της Γλώσσας, έχει επικρατήσει το επικοινωνιακό
μοντέλο διδασκαλίας, στο οποίο κυρίαρχο ρόλο έχει η ανάπτυξη επικοινωνιακών δεξιοτήτων από
τους μαθητές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την εργαλειακή αντιμετώπιση της γλώσσας και την
παραγκώνιση της διδασκαλίας άλλων πτυχών της εξίσου σημαντικών, όπως τη σημασιολογική και
την πολιτισμική αξία της γλώσσας. Σύμφωνα με τον Μπαμπινιώτη (1994) η συνείδηση της γλώσσας
αποτελεί συνείδηση ταυτότητας και συγκεκριμένα αναφέρει:
• Η Γλώσσα δεν είναι μόνο ένα εργαλείο επικοινωνίας αλλά πάνω απ’ όλα αξία. Αξία
κοινωνική, ηθική, πνευματική, παιδευτική και εθνική.
• Κάθε γλώσσα συνδέεται με την Ιστορία και την πνευματική καλλιέργεια, δηλαδή, τον
πολιτισμό κάθε λαού. «Κάθε λέξη, κάθε τραγούδι, κάθε πείραγμα, κάθε ἱστορία, κάθε
παραμύθι, κάθε διήγηση στή γλώσσα τῆς καταγωγῆς εἶναι μιά ἄσκηση ἰθαγένειας».
• Μία εθνική γλώσσα δεν διαφέρει από μία άλλη μόνο σε επίπεδο ονοματολογίας, αλλά
κυρίως αποτελεί μια άλλη σύλληψη, ερμηνεία και οργάνωση του κόσμου.
• Ο μαθητής είναι αναγκαίο να επανασυνδεθεί με τις γλωσσικές ρίζες του, γιατί η επαφή με
τις πρώτες έννοιες και σημασίες οξύνει τη νοητική ικανότητά του και τον βοηθά να
αποκτήσει συνείδηση της πολιτισμικής του ταυτότητας. «Ἀφήσαμε ἀβοήθητο γλωσσικά
(ἄρα καί ἐννοιολογικά, ἄρα καί νοητικά) τόν μαθητή νά τρέφεται τά ἐννέα χρόνια τῆς
ὑποχρεωτικῆς ἐκπαιδεύσεως μέ “γλωσσικές κονσέρβες” παρασκευασμένες συχνά μέ κακῆς
ποιότητος γλωσσικά ὑλικά καί συντηρητικά...».
• Η ποιότητα της γλώσσας συνδέεται άμεσα με την ποιότητα της επικοινωνίας, και κατ’
επέκταση με την ποιότητα των κοινωνικών σχέσεων.
Συνεπώς, η συνολική προσπάθεια του εργαστηρίου έχει έναν ξεκάθαρο γλωσσολογικό
προσανατολισμό, ο οποίος παραγκωνίζεται από την υποχρεωτική εκπαίδευση. Παράλληλα,
αξιοποιώντας τις σύγχρονες παιδαγωγικές προσεγγίσεις για τη μάθηση δημιουργείται ένα
ευχάριστο κλίμα για συζήτηση, συλλογισμό, έκφραση και δημιουργία. Το συγκεκριμένο
πρόγραμμα διδασκαλίας, λοιπόν, χωρίστηκε στις εξής θεματικές ενότητες: Φωνή, Συνείδηση,
Αποστολή, Αγωγή και Όρια. Ωστόσο, οι διαθεματικές αυτές ενότητες δεν λειτουργούν
αποσπασματικά, αλλά αντίθετα στην πραγματικότητα πρόκειται για μια κίνηση της πρώτης έννοιας
σε ολοένα και βαθύτερο επίπεδο. Θα μπορούσαμε να πούμε, ότι αποτελούν ένα ξετύλιγμα του
σημασιολογικού μίτου της ελληνικής που στοχεύει στη δυναμική κατανόηση, όχι μόνο του
μηχανισμού της γλώσσας, αλλά και του πολιτισμικού φορτίου της. Κρίνεται, λοιπόν, σκόπιμο να
παρουσιαστούν ενδεικτικά δύο διαδοχικές θεματικές ενότητες διδασκαλίας.

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ: ΦΩΝΗ

Στοχασμός

Τι σημαίνει στην ελληνική γλώσσα η λέξη φωνή;
Προκειμένου να προσανατολιστούν τα παιδιά προς τη σωστή απάντηση τους εξηγήθηκε ότι στην
ελληνική γλώσσα η φωνή δεν έχει καμία σχέση με τη βοή όπως η αγγλική λέξη voice και αρχικά
τους ζητήθηκε να καταγράψουν πράγματα που πρέπει να έχουν φως. Έγραψαν ήλιος, φεγγάρι,
φακός, κερί, πυγολαμπίδα, προβολέας κ.α. Κατόπιν τούς ζητήθηκε να καταγράψουν πράγματα
μέσα στον άνθρωπο που πρέπει να έχουν φως. Έγραψαν καρδιά, μυαλό, ψυχή, χαρά, ελπίδα,
ομιλία. Με τον τρόπο αυτό ανακάλυψαν μέσα από τη λέξη ομιλία τη λέξη φωνή.
Η λέξη φωνή προέρχεται από την ίδια ρίζα με τη λέξη φως. Αυτό σημαίνει ότι στην ελληνική γλώσσα με τη φωνή χρεώνεσαι να φωτίσεις τον κόσμο. Και όχι μόνο. Διότι από την ίδια ρίζα έχουμε και τις λέξεις: λέγω (φημί), φήμη, φαντασία, φωτιά (όχι πυρκαγιά=πυρ που καίει). Η κοινή ρίζα φανερώνει ότι με τη φωνή χρεώνεσαι να φωτίσεις (φως), να ονομάσεις (φημί), να δοξάσεις (φήμη), να οραματιστείς (φαντασία), να ζεσταίνεις (φωτιά) τον κόσμο.

Διδαχή

Εργαστήκαμε με το αυθεντικό παραμύθι της μικρής γοργόνας του Άντερσεν. Ξεκινήσαμε με τη
βασική διαπίστωση ότι κάθε λέξη έχει μια συγκεκριμένη φωνή. Άλλη λέξη θα πει άλλη φωνή, άλλη
φωνή θα πει άλλο φως. Αυτή η διαπίστωση θα μας βοηθούσε να κατανοήσουμε και να
ξεκλειδώσουμε τις σημασιολογικές ποιότητες του μύθου.
Έτσι αν στο συγκεκριμένο παραμύθι δεν υπήρχε το μέτρημα του βυθού με καμπαναριά αλλά
ανάποδα ώστε να πηγαίνουν προς τα κάτω, δεν θα διαισθανόμασταν ότι τα πλάσματα του βυθού
έχουν λήθη του Θεού. Ούτε θα καταλαβαίναμε ότι η μικρή γοργόνα ξεχωρίζει αν ο μύθος δεν έλεγε
πως αγαπούσε το φως, πως ποθούσε αγάπη και αθανασία. Δεν θα υποψιαζόμασταν τι σημαίνει
να προδώσεις το χάρισμα που σου έχει δοθεί και να προσπαθήσεις να διεκδικήσεις όσα επιθυμείς
με έναν τρόπο δόλιο, αν η μικρή γοργόνα δεν αποτύγχανε δίχως τη χαρισματική φωνή της. Η
μάγισσα αν δεν ήταν τοποθετημένη ανάμεσα σε νεκροκεφαλές και φίδια δεν θα καταλαβαίναμε
ότι αντιπροσωπεύει το δολερό βασίλειο του θανάτου. Όταν στέλνει μαχαίρι, δεν το κάνει γιατί
ενδιαφέρεται για τη μικρή γοργόνα, αλλά γιατί της δίνεται η ευκαιρία με τη δολοφονία του
πρίγκιπα να εξαλείψει μια για πάντα και αγάπη και αθανασία και να βυθίσει τη γοργόνα που
αγαπούσε το φως στον σκοτεινό βυθό. Αν επίσης δεν υπήρχε η υπέρβαση της εγωιστικής επιθυμίας
για χάρη της αληθινής αγάπης δεν θα συνειδητοποιούσαμε στο τέλος του παραμυθιού τη δικαίωση
που χαρίζει ωραιότερη φωνή, δυνατότητα πράξεων αγάπης και μέσα από αυτές αθανασία.

Βιωματικές δράσεις

Θεατρικό δρώμενο

Επιλέχθηκε η σκηνή που η μικρή γοργόνα συνειδητοποιεί, ότι χωρίς φωνή δεν μπορεί να τα
καταφέρει και με το μαχαίρι στο χέρι πρέπει να αποφασίσει για τη ζωή του αγαπημένου της. «Χα
χα, ποια αγάπη και ποια αθανασία, χλεύαζε η μάγισσα, σκότωσέ τον, γύρνα στον βυθό».

Ζωγραφική

Ζωγράφισαν τη γοργόνα του ουρανού που αντί ψαρίσια ουρά είχε απόληξη τον ήλιο.

Αναστοχασμός

Κάθε άνθρωπος έχει το δικό του χάρισμα, δηλαδή το δικό του φως, τη δική του φωνή που αν την
προδώσει ή την χάσει δεν θα μπορέσει ποτέ να ζήσει αληθινά χαρούμενος.
-Τι δύναμη μπορεί να έχει η φωνή μας;
Προκειμένου να καταλάβουν τη δύναμη που μπορεί να έχει ένας λόγος, χρησιμοποιήθηκε το
ιστορικό παράδειγμα του ποιητή Τυρταίου, που μετά από χρησμό του μαντείου των Δελφών
στάλθηκε ως στρατηγός, με περιπαιχτική διάθεση από τους Αθηναίους γιατί ήταν κουτσός, στους
ρωμαλέους Σπαρτιάτες που δέκα χρόνια πολεμούσαν αλλά δεν μπορούσαν να νικήσουν τους
Μεσσήνιους. Ότι για χρόνια δεν κατάφεραν με τη δύναμη οι Σπαρτιάτες το κατάφεραν μόλις
εμψυχώθηκαν από τους λόγους του κουτσού ποιητή.

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ: ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ

Στοχασμός

Καθίσαμε κυκλικά πάνω στο χαλί.
-Πέστε μου η μητριά της χιονάτης είναι όμορφη ή άσχημη;
Είναι εκπληκτικό το ότι πάντα τα παιδιά δίνουν την ίδια απάντηση:
-ΑΣΧΗΜΗ.
Τα μικρά παιδιά κρατούν στην καρδιά τους άσχημη εντύπωση για τη μητριά εξ αιτίας του φθόνου
και της κακίας της.
-Όμως το παραμύθι λέει πως η μητριά είχε έναν καθρέφτη που δεν έλεγε ποτέ ψέματα. Τι της έλεγε
ο καθρέφτης;
-Ότι ήταν η πιο όμορφη στο βασίλειο.
-Τι συνέβη και μετά της είπε ότι η Χιονάτη είναι πιο όμορφη; Ποια ήταν η ομορφιά της Χιονάτης;
Για θυμηθείτε, τι ζήτησε από τον κυνηγό η μητριά;
-Την καρδιά της Χιονάτης.
-Στην καρδιά της ήταν η ομορφιά της. Η Χιονάτη δεν ήταν μόνο εξωτερικά όμορφη όπως η μητριά,
αλλά ήταν καλόκαρδη, είχε δηλαδή και εσωτερική ομορφιά.

Διδαχή

Με την βοήθεια του στοχασμού περνάμε ομαλά στη διδαχή που οδηγεί στην κατανόηση της
έννοιας συνείδηση.
-Ποιος είναι ο καθρέφτης που δεν λέει ποτέ ψέματα; Έχουμε εμείς έναν τέτοιο καθρέφτη που λέει
πάντα την αλήθεια; Υπάρχει δηλαδή μέσα μας κάτι που όταν κάνουμε μια καλή πράξη μας επαινεί,
ενώ όταν κάνουμε κάτι κακό μας ελέγχει; Ξέρετε πώς το ονομάζουμε; ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ.
Συνείδηση είναι η σύμφυτη εσωτερική γνώση για τη συναίσθηση του καλού και του κακού. (Γ.
Μπαμπινιώτης). Ένα καμπανάκι του Θεού για το ήθος μας. Η λέξη συνείδηση είναι σύνθετη λέξη:
συν+είδηση, και η λέξη είδηση προέρχεται από το απαρέμφατο ειδέναι του αρχαίου ρήματος οίδα
που σημαίνει γνωρίζω καλά, πλήρως).
Μια φωτισμένη συνείδηση μπορεί να γνωρίσει και το Θεό, ο ασυνείδητος άνθρωπος ούτε τον
εαυτό του δεν μπορεί να γνωρίσει. Δεν θα γνωρίσει ποτέ τον βαθύ αληθινό του εαυτό που είναι
φτιαγμένος για να χωρά την απεραντοσύνη όλου του κόσμου και όχι τον στενόκαρδο εγωισμό του.
Προκειμένου να πλησιάσουμε πιο γλυκά τη βαθιά αυτή έννοια ακούσαμε το τραγούδι «πώς να
σωπάσω μέσα μου την ομορφιά του κόσμου». Στο οργανικό μέρος επαναλάμβανα καθαρά τους
στίχους. Καθίσαμε στο χαλί και συζητήσαμε.
-Τι θα πει ο ουρανός δικός μου, η θάλασσα στα μέτρα μου;
Δυσκολεύονταν να βρουν κάποια απάντηση.
-Θα βάζατε ποτέ έναν ελέφαντα να ζει μέσα σε αυτό το δωμάτιο; Έτσι κι ο Θεός έδωσε ουρανό ,
θάλασσα, σύμπαν ώστε να χωρούν τα μέτρα του αληθινού μας ύψους. Δίχως απεραντοσύνη δεν
θα μπορούσε να αναπνεύσει η καρδιά μας.
Σταθήκαμε επίσης στα νοήματα που κρύβουν οι στίχοι «στα ηλιοσκαλοπάτια με έμαθε η μάνα μου
να ζω» και «ποια γλώσσα μου μιλάνε» για να εκτιμήσουμε ποιο επίπεδο συνείδησης έχει η ζωή
μας και η επικοινωνία μας.
-«...αυτοί που μου ζητάνε να χαμηλώσω τα φτερά». Καλά ποια φτερά, έχει ο άνθρωπος φτερά;
-Το φως του είπαν τα παιδιά!
Κάπως έτσι διδάχθηκαν να προσέχουν την εσωτερική τους φωνή, το φως που ο Θεός τους
εμπιστεύτηκε.

Τη σκυτάλη πήραν κάποια σχετικά αποφθέγματα:
«Η συνείδηση είναι το βάθος του ανθρώπου. Η αγάπη είναι το πλάτος του» Νικηφόρος Βρεττάκος
Ο Περίανδρος, όταν ρωτήθηκε, τι είναι ελευθερία, είπε: «Η τίμια συνείδηση» Περίανδρος
«Συνείδηση! Συνείδηση! Το ανεκτίμητο δώρο των Ουρανών, αθάνατη και θεϊκή φωνή: σίγουρος
οδηγός του αμαθή και περιορισμένου μυαλού, επίσης και συνετού και ελεύθερου, αλάνθαστος
δικαστής του καλού και του κακού που κάνει τον άνθρωπο όμοιο με τον Θεό! Χωρίς εσένα δε
νιώθω στον εαυτό μου τίποτα να με υψώσει πάνω από τα ζώα.» Ρουσσώ.

Βιωματικές δράσεις

Θεατρικό δρώμενο

Από το παραμύθι της Χιονάτης επιλέχθηκε η σκηνή με τον μαγικό καθρέφτη μια και μέσα από το
στάδιο του στοχασμού είχαν αντιληφθεί την σημασία του που αποκάλυπτε το κρυμμένο φως του
μύθου.

Ζωγραφική

Ζητήθηκαν από τα παιδιά τα ονόματα των εφτά νάνων. Παρατηρώντας τα αντιλήφθηκαν ότι αυτά
δεν είναι πραγματικά ονόματα αλλά χαρακτηρισμοί που έδειχναν το επίπεδο της συνείδησής τους.
Ίσως τελικά ήταν νάνοι γιατί έκαναν ένα πολύ σοβαρό λάθος. Έψαχναν τον χρυσό έξω και όχι μέσα
στην καρδιά τους.
Ζωγραφίσαμε έτσι έναν νάνο με την αξίνα του που τραγουδούσε «Χρυσό να ψάξουμε χρυσό, στο
μεταλλείο της καρδιάς το ύψος το κρυφό».

Αναστοχασμός

Άλλη λέξη σημαίνει άλλο φως. Άλλο φως σημαίνει άλλη συνείδηση.
Το παιχνίδι της χαμένης λέξης
Ζητήθηκε να βρουν μια χαμένη λέξη αφού προηγήθηκε η εξής μυθοπλασία:
-Κάποιος λαίμαργος ποντικούλης ροκάνισε τη σελίδα του βιβλίου και κατάπιε τη λέξη αφήνοντας
τον στίχο του ποιητή λειψό. Τότε μια γαλάζια νεράιδα κάλεσε τα παιδιά και τα παρακάλεσε να
συμπληρώσουν τον στίχο γιατί αν φτάσει το σκοτάδι και τον βρει λειψό θα τον καταπιεί ολόκληρο.
«Μην φοβηθείτε να βάλετε κάποια λέξη. Δεν υπάρχει λάθος. Και ο ίδιος ο ποιητής μπορεί σε κάποια
άλλη στιγμή της ζωής του να έβαζε άλλη λέξη. Μόνο να θυμάστε: άλλη λέξη σημαίνει άλλο φως».
Τα παιδιά έγραψαν σ’ ένα μικρό χαρτάκι τη λέξη τους με το όνομά τους στην πίσω πλευρά. Διαβάζαμε τις λέξεις δίχως να φανερώνουμε το όνομα και βαθμολογούσαμε όλοι το νόημα που
έπαιρνε ο στίχος με μια κλίμακα από το 1 έως το 10. Με τον τρόπο αυτό θα αποφασίζαμε με πια
λέξη θα συμπληρώναμε τον «ροκανισμένο» στίχο.
Ο στίχος που δόθηκε ήταν:
«ΤΕΤΟΙΕΣ ΛΕΞΕΙΣ: ΤΕΤΟΙΕΣ ............»
Οι λέξεις που έδωσαν τα παιδιά, ιεραρχημένες σύμφωνα με τη βαθμολογία που έλαβαν, ήταν:
Σκέψεις, δυνάμεις, γνώσεις, προτάσεις, σημασίες, εικόνες, φράσεις.
Όταν αποκάλυψα τον λόγο του ποιητή:
«ΤΕΤΟΙΕΣ ΛΕΞΕΙΣ: ΤΕΤΟΙΕΣ ΨΥΧΕΣ» Γιώργος Θέμελης
Τα παιδιά αναφώνησαν και δεν ζήτησαν να μάθουν τη βαθμολογία που έλαβαν οι λέξεις τους. Ο
ποιητής είχε ομόφωνα αναδειχτεί νικητής!
Και τα παιδιά είχαν πάρει το μήνυμα ότι η λέξη δεν είναι τυχαία υπόθεση αλλά δυναμική ψυχής,
δηλαδή επίπεδο συνείδησης.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗΣ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ

Στην πρώτη και στην τελευταία συνάντηση με τα παιδιά ζητήθηκε να ζωγραφίσουν κάτι σχετικό με
την καρδιά του ανθρώπου. Το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό διότι δείχνει τη θετική επίδραση της
συνολικής διδασκαλίας στην ψυχοσύνθεση τους (Πίνακας 1)

ΠΡΙΝ*
Ματωμένη ψυχή, Μαραμένη ψυχή, Λυπημένη
καρδιά, Λυπημένη καρδιά, Μαραμένο
τριαντάφυλλο, Μαραμένη αγάπη,
Μαραζωμένη καρδιά, Ανθισμένη καρδιά,
Φωτεινό αστέρι, Φωτεινό λουλούδι
ΜΕΤΑ**
Καρδιές σαν χαμογελαστοί χαρταετοί, Παρέα
από καρδιές, Ένα ζευγαράκι χαρούμενο,
καρδιές η μία μέσα στην άλλη μαζί με άνθη
που τα πέταλά τους είχαν σχήμα καρδιάς
Πίνακας 1: Τίτλοι και απεικονίσεις έργων ζωγραφικής

*Όταν ρωτήθηκαν γιατί οι περισσότερες καρδιές ήταν λυπημένες, η απάντηση που πήραμε είχε
να κάνει με την εκτίμηση από το άλλο φύλο.
**Πήραμε και το παρακάτω κείμενο: «Η καρδιά του ανθρώπου είναι ένα άλυτο μυστήριο που
νόημα δεν βγάζει. Κάποιες φορές είναι στεναχωρημένη και τα δάκρυα που τρέχουν στο πρόσωπό
της είναι η κάθε αμαρτία της. Άλλες φορές πλημμυρίζει από χαρά και ταξιδεύει στα απέραντα
όνειρά της. Οι άνθρωποι δεν θα μπορέσουν να καταλάβουν ποτέ τους αυτό τον παράδεισο διότι
θα μείνει ακατανόητος ως το τέλος των ονείρων.»

Όλες οι ζωγραφιές πού πήραμε μετά τη λήξη του εκπαιδευτικού προγράμματος ήταν χαρούμενες
σε εκκωφαντική αντίθεση με το μεγάλο ποσοστό από τις καταθλιπτικές ζωγραφιές πριν το ξεκίνημα
του προγράμματος. Το κείμενο επίσης που πήραμε στη λήξη του προγράμματος δείχνει ένα
συνειδησιακό πλάτεμα της έννοιας «καρδιά» που αγγίζει την έννοια «ύπαρξη», σε ουσιαστική
αντίθεση με τη θέση των παιδιών πριν το πρόγραμμα, που κατανοούσαν την έννοια της καρδιάς
μόνο σε επίπεδο διαπροσωπικών σχέσεων με το άλλο φύλο. Είναι σημαντικό επίσης, να σημειωθεί
η βελτίωση της αυτοπεποίθησης των παιδιών, τα οποία στη γιορτή της λήξης του προγράμματος
δεν δίστασαν να παρουσιάσουν στους γονείς τα θεατρικά δρώμενα παρότι δεν είχαν δουλευτεί σε
επίπεδο θεατρικών παραστάσεων. Η γιορτή πλαισιώθηκε και από χορογραφία πάνω στο τραγούδι
«Θα βρεθούμε ξανά» της παιδικής χορωδίας του Τυπάλδου, όπου συντονισμένα τα παιδιά έδωσαν
το νόημα του τραγουδιού με κατάλληλες κινήσεις του σώματος.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Μπαμπινιώτης Γ. (1994). Η γλώσσα ως αξία: Το παράδειγμα της Ελληνικής, Αθήνα: Gutenberg
Μπαμπινιώτης Γ. (1994). Ελληνική γλώσσα: Παρελθόν-παρόν-μέλλον, Αθήνα: Gutenberg
Bruner, J. S. (1966). Toward a theory of instruction. Cambridge, Mass: Belkapp.
Fosnot, C. T. (2013). Constructivism: Theory, perspectives, and practice. Teachers College Press.
Gagne, R. M. (1970). The conditions of learning. New York: Holt, Rinehart & Winston.
Monk, J., & Silman, C. (2014). Active learning in primary classrooms: a case study approach.
Routledge.
Piaget, J. (1972). Development and learning. In C. S., Lavatelly, & F., Stendler (Eds.) Reading in
Child Behavior and Development. New York: Hartcourt Brace Janovich.
Selley, N. (2013). Art of Constructivist Teaching in the Primary School: A Guide for Students and
Teachers. Routledge.
Vygotsky, L. S. (1980). Mind in society: The development of higher psychological processes. Harvard
university press.

Σχεδιασμός-Υλοποίηση έργου: Αθηνιώτη Αικατερίνη
Επιστημονικός υπεύθυνος-Σύμβουλος παιδαγωγικών θεμάτων: Παπαδάκης Δημήτριος M. Ed.
Υπό την αιγίδα του Πολιτιστικού Συλλόγου Ν. Πύργου «Αναγέννηση»
Νέος Πύργος, 2017-2018